Terugkeer

Een van de stevigste fundamenten onder een relatie wordt gelegd door het vermogen tot terugkeer. Als iemand zich bewust wordt dat hij de ander tekort heeft gedaan, heeft beledigd of verkeerd behandeld en er vervolgens op  terugkeert, is dat een zegen voor de relatie. Je kunt dan als partner ervaren dat eerlijkheid, zelfinzicht en liefde ten grondslag liggen aan het contact vanuit je geliefde. Het vermogen tot terugkeer schept een gevoel van veiligheid en vertrouwen in de liefdesband die je samen hebt.

In het begin van mijn relatie was ‘mijn’ vrouw de meest volwassene en in die zin de voortrekker in de opbouw van ons volwassen contact. Ik was te trots om terug te keren op mijn foute acties of uitingen of was bang om mijzelf als een kluns neer te zetten – die kluns was ik al door mijn daden en om dat nog eens te benadrukken in een gesprek was niet te doen voor mijn wankele zelfvertrouwen. Doordat mijn geliefde wel altijd aangaf als zij vond dat ze ergens over de schreef was gegaan, kon ik merken hoe goed me dat deed. Ik begon de open ruimte die haar terugkeer creëerde te waarderen en heel langzaam leerde ik zelf ook ruiterlijk te erkennen als ik mis zat op welke manier dan ook.

Een belangrijk kenmerk van ware terugkeer is dat je jezelf niet verklaart naar de ander, maar alleen aangeeft dat je spijt hebt van wat je hebt gedaan of gezegd. Het voelt nogal halfslachtig aan als je jouw gedrag goed praat door aan te geven dat je een slechte dag had of niet goed in je vel zat of dat je een vader had die ook verbaal kwaadaardig was. Er is domweg geen excuus voor misdragingen. Zo simpel.

Een bijkomend effect van deze ontwikkeling was dat ik steeds beter en sneller begon te voelen als er iets niet klopte in het contact met mijn geliefde. Ik leerde daar ook steeds vlotter op te reageren - terug te keren. Ik stelde vragen of uitte mijn gevoel of twijfel. Het karma als gevolg van ‘slecht gedrag’ werd daardoor steeds minder zwaar. De momenten waarop je elkaar negeert of wrokkig en sacherijnig rond loopt worden zo aanzienlijk korter.

Als mensen moeilijk of niet terug kunnen keren op zaken die niet in de haak zijn heeft dat mogelijk als grondslag onwetendheid, trots of narcistische motieven. Het kan ook zijn dat ze de pijn die ze aanrichten bij de ander niet willen zien of kunnen aanvoelen. Maar misschien ligt de oorzaak toch het meest in de sfeer van onzekerheid en een wankel zelfbeeld. Terugkeer voelt dan algauw als een buiging voor de ander, of als een verdere ondergraving van je eigen zwakke zelfbeeld. Het wonderlijke is dat als je het wel doet, het juist toevoegt aan je zelfvertrouwen.

tekening Albert Hennipman

Binnen de joodse religie zijn er twee prachtige begrippen die de diepere lagen onder terugkeer bloot leggen. Het ene is charata, waarbij je bewust wordt dat je in het verleden zaken verkeerd hebt gedaan en daarmee anderen hebt geschaad. Je kiest er voor dat nooit meer te doen en je maakt een hartgrondige afspraak met jezelf om te vernieuwen. Vergeving vragen of vergiffenis schenken is een onderdeel van dit proces. In charata zit het element besloten van herboren worden.

Het andere begrip is tesjoewa wat meer terugkeer is. Het betekent aan de oppervlakte de terugkeer naar waar je fout zat, maar de diepere laag geeft de terugkeer aan naar je oorsprong, je essentie. Je merkt bijvoorbeeld dat je te veel opgeslokt bent geraakt door allerlei besognes of je beseft dat er verslavingen in je leven zijn geslopen of dat je aandacht verslapt is voor je geliefden. In tesjoewa keer je terug naar je eigen levenswaarheid en zuiver je jezelf weer uit. Ten diepste gaat tesjoewa over het weer herkennen en erkennen van je goddelijke oorsprong.

Ook in de collectiviteit is terugkeer een essentieel teken van zorg en liefde voor de gemeenschap. Het is een psychisch-spiritueel beginsel om openheid, vrijheid en vertrouwen te kunnen ervaren, waardoor je je weer kunt verbinden met de gemeenschap en je veilig kunt voelen. Als we terugkeren op wandaden uit ons verleden dan heeft dat grote betekenis. Veel groter dan we denken. Zie ook het blog het excuus van de man.

We zeggen wel eens dat tijd alle wonden heelt en dat is maar ten dele waar, want het bewustzijn over wat er heeft plaatsgevonden wordt dan overgeslagen. De tijd is een zachte heelmeester en de ziekte blijft onbesproken en gaat onderhuids of ondergronds. Terugkeer heelt wonden omdat het de foute daden of woorden in het licht zet waardoor we er bewust van kunnen worden, waardoor we ook wezenlijke bevrijding en opluchting zullen ervaren.

In het kader van terugkeer kan dus het thema vergeving opkomen en dat is er een waar wat haken en ogen aan vast kunnen zitten. Want zonder terugkeer is het binnen mijn zicht en beleving veel moeilijker om iemand te vergeven. Onze christelijke moraal legt erg de nadruk op het belang van vergeven – ook zonder terugkeer - en dan steekt de adder zijn kop echt duidelijk op uit het gras. Alsof je binnen de christelijke moraal maar beter over een pijnlijke wond heen kunt stappen dan hem benoemen en helen. Met die moraal kan je met een redelijk gerust hart om het ongemakkelijke en je schuldgevoelens heen laveren. Iets waar ‘de kerk’ nogal bedreven in is geraakt en de wijze waarop zij dat doen en deden vind ik uiterst laakbaar.

Ik heb nog altijd een enkeling die ik iets nadraag dat ik onvergefelijk vind. Ik vraag me in dit kader wel eens af of ik ‘mezelf daarmee heb’ of mezelf daarmee belast en dat vergeving van mij uit hier toch wel aan de orde is. Maar tot op heden komt dat niet natuurlijk uit mij voort, wat mogelijk een vorm van koppigheid of vasthouden aan de wond is. Het zij zo, ik heb geen zin in polsstok springen over iets heen wat nog in mij leeft en mij mogelijk ook nog iets te zeggen heeft. Het liefst ben ik vroeg of laat in relatie over de ontstane wond, zodat er wezenlijke verwerking kan plaatsvinden.