Overspel - onderspel

Het thema van ‘de affaire’ duikt met grote regelmaat op in verschillende media. Er vindt dan altijd wel een open of verholen flirt plaats met sensatie en het nieuws wordt soms omgeven met de flinterdunne mores dat het iedereen wel een keer overkomt en dus ‘moet kunnen’. De praktijk is zoals altijd weerbarstiger. Waar ontrouw in een relatie aan het licht komt is er altijd sprake van diep verdriet, een geschonden vertrouwensband (zeker als het al een tijd gaande is en een tijd geheim is gebleven) en een kwetsing die maar moeilijk te herstellen is.

Overspel, net als verliefd zijn op een ander, is over het algemeen een symptoom dat er iets aan de relatie schort en in die zin kan het bevrijdend zijn dat ‘de ziekte’ manifest wordt. Er kan ook een relatiecrisis door ontstaan die achteraf als nodig en heilzaam gezien kan worden. A blessing in disguise.

De overspeler krijgt vaak het nodige over zich heen van vrienden en familie (als er open kaart wordt gespeeld) en hij/zij wordt over het algemeen ook als de schuldige van de relatiecrisis aangemerkt.
In ons relatieleven is het altijd goed om de spiegelfunctie, die we nu eenmaal tegenover elkaar hebben, te onderzoeken voordat we naar elkaar gaan wijzen. We zijn als geliefden op een subtiele, energetische manier meer met elkaar verbonden dan we denken en de waarheid van de onderlagen zal altijd zaken aan het licht kunnen brengen waardoor het zoeken naar een schuldige vanzelf weg valt.

In een crisis naar aanleiding van ontrouw kun je de vraag stellen aan de niet-overspelige partner of die misschien al enige tijd onderspelig is geweest. Is er mogelijk al eerder sprake geweest van een langzame terugtrekking uit de relatie of het bewust of onbewust ‘vergeten’ van intimiteit.
Ik heb het regelmatig meegemaakt dat na een eerste verbazing over deze vraag naar onderspeligheid het werd herkend en toegegeven. Dat schiep meteen een enorme ruimte en draagvlak om verder te gaan. Er kon een bevrijdend en verhelderend gesprek ontstaan waar meestal pijn, afwijzing, of diepe onzekerheden aan het licht konden komen. Het wel en wee binnen de relatie werd weer een gemeenschappelijke verantwoordelijkheid en niet de zoektocht naar een schuldige. Het zoeken naar een schuldige is een afleiding van waar het over zou kunnen gaan.
Tegelijkertijd is het zo dat je werkelijk schuldig kunt zijn aan het dwarsbomen van een echt open contact tussen jullie. Je kunt actief je eigen onzekerheden hebben bedekt of de ander hebben ondermijnd door kleinering of afstand houden. Als je je aan dat soort negatieve energie hebt schuldig gemaakt dan is het zaak daar ruiterlijk voor uit te komen. Er is niets dat een grotere vertrouwensbasis in een relatie kan geven dan terugkeren op zaken die je niet goed hebt aangepakt, waardoor je je liefdesrelatie hebt geschonden. Deze houding van oprecht kunnen terugkeren is eveneens een voorwaarde voor ware intimiteit.

Bisschop Desmond Tutu ziet 4 stappen die kunnen leiden tot herstel van een relatie waar schending heeft plaats gevonden. De eerste is dat er volledige erkenning is van het aangedane. (Ik voeg daaraan toe dat je niet aan die erkenning een verklaring moet koppelen ‘ja, ik deed het, maar het komt omdat jij…’. Het dient een pure erkenning te zijn ‘ik zat fout’. Punt.) De fout wordt ten diepste erkend en toegegeven en er is oprecht berouw. Dan volgt als tweede dat er echt ruimte moet zijn voor ‘het verhaal’ van de geschondene en de emoties die zijn opgewekt. Iemand die een trauma heeft doorgemaakt moet soms vele malen zijn verhaal kwijt. De derde stap is die van vergiffenis vragen en vergeving schenken. Dit is een bijzonder belangrijke stap die ieder zal beamen die de bevrijdende werking kent van deze stap na grote en kleine schendingen. En de laatste stap is die van herstel van de relatie en dat vraagt dan ook het werkelijk voorbij gaan aan het achterliggende en weer in vertrouwen samen zijn. Dat laatste blijkt in de praktijk vaak een lastige opgave.

Onderspel doet zich op heel veel manieren voor. Met name vrouwen kunnen geneigd zijn om seks te ‘vergeten’. De seksuele impuls of behoefte kan makkelijker ‘ondergronds’ gaan. Het is niet voor niks dat in sprookjes de ridder zich vaak eerst door een dicht braambos moet hakken om bij de ‘slapende’ vrouw terecht te komen, waarna hij haar pas door een kus weer kan wekken.
Seks kan als machtsmiddel worden ingezet en de ander wordt dan, meestal als straf, intimiteit onthouden. Dat is echt spelen met vuur. Mannen kunnen als reactie daarop met hun opspelende verlangens andere ontladende wegen gaan bewandelen. Afsluiten of afweren in lichamelijke intimiteit kan het begin zijn van veel gedoe en een negatieve spiraal van verwijdering inzetten.

Mannen kunnen op hun beurt onderspelig worden in hun preoccupatie met hun werk of hun zorgen. Sowieso zijn het af en toe trekpaarden met oogkleppen op. Blik vooruit en door sjorren maar. Volle agenda’s, ook nog sporten en met vrienden op stap. In beweging blijven jongens, want als je stil valt dan…. Allemaal onderspel in een liefdesrelatie.

Een andere manier van mannelijk onderspel is intimiteit verseksualiseren. Je bent (of raakt) onzeker over seks, je doet het wel, maar het wordt een ‘daad’. Je kunt nog verlangen naar seks met de ander, maar het is een handeling geworden. Je zoekt bevrediging, maar de seks laat je toch onbevredigd-bevredigd achter.

De onderliggende vraag achter wat nu kort is aangeraakt is misschien wel: wat is nu eigenlijk intimiteit? En die is recentelijk beantwoord in het blog Intimiteit en Intimiteit en hobbels op de weg.